تيروئيد غدهاي است به شكل پروانه در جلوي گردن در پايين حنجره و بالاي استخوانهاي ترقوه، در حقيقت تيروئيد مسئول تنظيم سوخت و ساز بدن مي باشد.
عملكرد تيروئيد توسط غده ديگري در بدن به نام هيپوفيز تنظيم ميشود. هيپوفيز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرك تيروئيد، باعث افزايش ترشح هورمونهاي تيروئيد ميشود.
زمانی که این غده دچار اختلال شود علائم مختلفی نشان می دهد که نمی توان آن را نادیده گرفت. قبل از اینکه بگوییم تیروئید روی چه بخش هایی از بدن تاثیر می گذارد، باید توضیحاتی بدهیم:
تیروئید بزرگ ترین غده درون ریز بدن است که دو هورمون – T3 و T4 – را تولید می کند. این دو هورمون میزان سوزاندن انرژی و نحوه واکنش بدن به هورمون های استرس را کنترل می کنند. دلایل بسیار زیادی می توانند باعث اختلال در این غده شوند. دو نوع از این اختلال ها، کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید هستند. در ادامه شما را با مواردی آشنا می کنیم که تیروئید می تواند روی آن ها تاثیر بگذارد:
علائم تیروئید
1-کاهش یا افزایش وزن تغییر ناگهانی در وزن، از نشانه های شایع اختلال در تیروئید است. اضافه کردن وزن، نشانه کاهش هورمون های تیروئید است که به آن کم کاری تیروئید می گویند. در مقابل، اگر تیروئید بیش از نیاز بدن هورمون تولید کند ممکن است دچار کاهش وزن ناگهانی شوید که به این حالت، پر کاری تیروئید می گویند.
۲- التهاب در گردن تورم و بزرگ شدن گردن، نشانه قابل مشاهده ایست که به ما می گوید ممکن است تیروئید دچار مشکل شده باشد. عامل ایجاد گواتر می تواند کم کاری و یا پُر کاری تیروئید باشد. گاهی تورم گردن به دلیل سرطان تیروئید یا ندول ( توده ای که در داخل تیروئید رشد می کند) است. همچنین این تورم ممکن است بر اثر مشکلات دیگری در بدن باشد.
۳- تغییر در ضربان قلب هورمون های تیروئید، تقریبا روی همه اعضای بدن و حتی روی سرعت ضربان قلب تاثیر دارند. کسانی که کم کاری تیروئید دارند، شاید متوجه شوند که ضربان قلبشان از حد معمول پایین تر است. پرکاری تیروئید نیز ممکن است سبب شود ضربان قلب افزایش پیدا کند.
۴- تغییر در روحیه و انرژی بدن اختلال در تیروئید سبب تغییرات اساسی در انرژی بدن و روحیه می شود. فرد با مشکل کم کاری تیروئید احساس خستگی، تنبلی و یا افسردگی می کند. پر کاری تیروئید هم شامل مشکلاتی از قبیل اضطراب، اختلال در خواب، بی قراری و تحریک پذیری می شود.
کم کاری و پر کاری تیروئید هر دو در نحوه استفاده بدن از انرژی، تاثیری متفاوت دارند اما هر دو می توانند بدن انسان را عاری از انرژی کنند. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید، هیچ انرژی ای برای انجام کارها ندارید. پر کاری تیروئید نیز سرعت سوخت و ساز بدنتان را در تمام روز به شدت بالا می برد، در نتیجه انرژی تان به صورت جدی افت می کند. پر کاری تیروئید به شدت ضربان قلب را افزایش می دهد. بنابراین فرد ممکن است از چنین حالتی کلافه شود. این مصرف انرژی بالا می تواند مشکلاتی را برای خواب و میل جنسی فرد به وجود بیاورد.
۵- ریزش مو ریزش مو نیز از نشانه های متعادل نبودن غده تیروئید است. کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو سبب ریزش مو می شوند. در بسیاری از موارد پس از درمان تیروئید، موهای ریخته شده مجددا رشد می کنند.
۶- احساس گرما یا سرمای شدید مشکل تیروئید بدن را در تنظیم دمای خود دچار اختلال می کند. افرادی که کم کاری تیروئید دارند، بیش از حد معمول احساس سرما می کنند. پرکاری تیروئید تاثیر معکوس دارد و باعث تعریق شدید و بیزاری از گرما می شود. کم کاری تیروئید سبب علائم دیگری نیز می شود که عبارتند از: خشکی پوست و شکننده شدن ناخن ها بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست یبوست دوره های قاعدگی غیر طبیعی پر کاری تیروئید نیز مشکلات زیر را شامل می شود: ضعف عضلانی و لرزش دستان مشکل در بینایی اسهال دوره های قاعدگی نامنظم
۷- نازک یا سخت شدن پوست تیروئید بر روی پوست نیز تاثیرگذار است. در افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند، تغییرات پوستی کمی سریع تر اتفاق می افتد و معمولا باعث نازکی و حساس شدن پوست می شود. اما اگر فرد دچار کم کاری تیروئید باشد، روند تغییر رنگ کند خواهد شد و پوست حالتی سخت به خود می گیرد. دیگر مشکلات پوستی که ممکن است با پرکاری تیروئید، خود را نشان دهند عبارتند از افزایش قرمزی صورت، دست ها و پوستی که احساس رطوبت و گرما دارد. در حالی که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است پوستشان سرد و رنگ پریده شود، ترمیم زخم هایشان به طول بینجامد و یا به دلیل کاروتنمی، پوستشان رنگی نارنجی و زرد بگیرد. در این حالت تیروئید نمی تواند کاروتن را به ویتامین A تبدیل کند.
۸- تغییر در خلق و خو پر کاری تیروئید، تاثیری دیوانه کننده روی احساسات می گذارد. پر کاری تیروئید با مشکلاتی مانند اضطراب، فوق العاده احساساتی شدن و حتی روانپریشی در ارتباط است. کم کاری تیروئید نیز با افسردگی و دوری از موقعیت های اجتماعی، مشکلات شناختی مانند فراموشی و یا کندی در یادگیری در ارتباط است.
۹- اختلالات قاعدگی در خانم ها چرخه قاعدگی خانم ها وابسته به شاخص های هورمونی حساس است: یک تغییر کوچک می تواند نظم همه چیز را بهم بزند. در صورت ابتلا به کم کاری یا پر کاری تیروئید، چرخه قاعدگی می تواند بیشتر یا کمتر اتفاق بیافتد و همچنین خیلی سنگین یا خیلی سبک باشد. وقتی مشکل، تیروئید باشد اساسا اولین سوالی که پزشک از بیمار می پرسد این است که آیا چرخه قاعدگی اش چه تغییری کرده است. اگر چرخه قاعدگی فرد طبیعی باشد و شدت آن نیز تغییری نکرده باشد. پس می توان گفت مشکلی وجود ندارد. اما اگر چرخه قاعدگی به شدت دچار تغییر شده باشد، بهتر است که فرد هرچه زودتر به پزشک مراجعه کند تا از نظر هورمونی مورد بررسی قرار بگیرد.
۱۰- سرعت کار کردن شکمتان افزایش می یابد این را می دانید که پر کاری تیروئید به همه چیز سرعت می بخشد و حرکت روده ها نیز یکی از این موارد است. بسیاری از افراد مبتلا به پر کاری تیروئید متوجه شده اند که در طول روز، شکمشان بیش از یک بار کار می کند. اما کم کاری تیروئید چطور؟
بله درست حدس زدید، یبوست. با کند شدن فرآیندهای بدن، سرعت حرکت روده ها نیز کند می شود و فرد یبوست را تجربه می کند.
۱۱- تغییر حالت چشم ها آیا تا به حال در اینترنت عکس افرادی را دیده اید که چشمانشان به شدت بیرون زده باشد؟ ممکن است آنها از بیماری گریوز رنج ببرند که نوعی پر کاری تیروئید است. این بیماری باعث می شود چشمان فرد چنین حالتی به خود بگیرد. تجمع بافت اضافی پشت چشم، عامل چنین حالتی است.
تشخیص اختلالات تیروئید
اگر مشکوک به اختلال تیروئید باشید با انجام تست خون به جواب خواهید رسید. این تست میزان هورمون محرک تیروئید (TSH) را اندازه می گیرد. اگر میزان TSH بالا باشد، نشان دهنده این است که کارکرد تیروئید بسیار پایین است (کم کاری تیروئید)، اما اگر TSH پایین باشد نشان دهنده این است که تیروئید بیش از اندازه کار می کند ( پرکاری تیروئید). پزشکان گاهی سطح دیگر هورمون های خون را هم چک می کنند. در برخی موارد برای تشخیص مشکل تیروئید نیاز به عکسبرداری است.
گره تيروئيد چيست؟
گره تيروئيد برجستگي است كه اكثراً از خود تيروئيد منشاء ميگيرد و داخل يا روي آن رشد ميكند و معمولاً ارتباطي با پركاري يا كمكاري تيروئيد ندارد. يعني در اكثر موارد غده تيروئيد مبتلا به گره عملكرد طبيعي دارد.
گرههاي تيروئيد شايع هستند به طوري كه از هر 15 نفر زن يك نفر و از هر 60 نفر مرد يكي مبتلا به گره تيروئيد ميباشد. ولي اغلب مبتلايان نميدانند كه مشكلي در تيروئيدشان وجود دارد, در نتيجه خيلي از موارد گره تيروئيد به صورت اتفاقي توسط پزشك حين معاينه به علت ساير بيماريها كشف ميشود. گره ممكن است منفرد بوده يا قسمتي از يك گواتر چند گرهي باشد. گره معمولاً يك مجموعه متشكل از سلولهاي تيروئيد است, ولي ممكن است حفرهاي پر از مايع باشد كه به آن كيست ميگويند.
علايم باليني:
گـــرههـــــــاي تيروئيد معمولاً كوچك و بدون درد بوده و هيچ اثر فشاري در گـــــردن ايجاد نميكنند. خيلي از بيماران متوجه برجستگي ناشي از گره نيستند و ايـــــن برجستگي توسط پزشك حين معاينات پزشكي دورهاي, يا معاينه براي ساير عـــلــــــل كشـــف ميشود. اكثر شكاياتي كه در ناحيه گلو احساس ميشود ارتباط چنداني با اندازه تيروئيد و به خصوص گرههاي كوچك ندارد.
گره تيروئيد چه اهميتي دارد؟
علت گره تيروئيد معمولاً يكي از موارد زير است:
1- يك كيست حاوي مايع؛
2- يك تومور خوشخيم؛
3- در درصد كمي (حدوداً 5 درصد) از موارد گره به علت بدخيمي است. اهميت تشخيص و شناسايي ماهيت گره نيز كشف موارد بدخيمي است, چون در صورت درمان در مراحل اوليه نتايج درماني درخشان خواهد بود.
وقتي يك گره كشف شد بايستي توسط چه پزشكي ارزيابي شود؟
اكثر متخصصين داخلي از مراقبت بيماران دچار گره تيروئيد آگاهي دارند ولي ذيصلاحترين افراد براي اين كار متخصصين غدد هستند. متخصص غدد درونريز پزشكي است كه در مراقبت از اين بيماران و همچنين بيماران دچار ديابت, ساير مشكلات غده تيروئيد (كمكاري و پركاري), استئوپروز (پوكي استخوان), اختلالات مربوط به رشد (كوتاهي قد) و بلوغ, موهاي زائد, اختلالات قاعدگي و مشكلات غدد فوق كليوي تبحر دارد.
گره تيروئيد چگونه بررسي ميشود؟
در ابتدا پزشك اقدام به گرفتن شرح حال و انجام معاينه (مشخص كردن محل, اندازه و قوام گره) ميكند. نكاتي كه در تاريخچه مهم هستند عبارتند از: سرعت رشد گره, سابقه تشعشع به سر و گردن و سابقه خانوادگي. مهمترين عامل خطرزا سابقه تشعشع به سر و گردن در دوران كودكي و جواني است. در گذشته راديوتراپي براي درمان بيماريهايي مانند كچلي, بزرگ شدن لوزهها و جوش صورت استفاده ميشد. كساني كه سابقه چنين موردي را دارند در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به گرههاي تيروئيد ميباشند البته ذكر اين نكته ضروري است كه انجام راديوگرافيهاي تشخيصي مثلاً در دندانپزشكي و استفاده از مواد راديواكتيو براي انجام اسكن چنين خطري ندارند.
به خاطر داشته باشيد:
– فقط همان مقدار از دارو كه توسط پزشك تجويز شده است را مصرف نماييد و هرگز خودسرانه مصرف دارو را كم يا زياد نكنيد.
– در صورتي كه علامي دال بر كمكاري يا پركاري تيروئيد احساس ميكنيد با پزشك خود تماس بگيريد.
– جهت حصول اطمينان از اين كه كمكاري تيروئيد شما به خوبي تحت كنترل باقي مانده است در فواصل تعيين شده به پزشك خود مراجعه كنيد.
-خوشحال باشيد كه بيماري شما مهم ولي به راحتي قابل درمان است. با مصرف مرتب دارو و مراجعه به هنگام با يك فرد سالم تفاوتي نخواهيد داشت.
چک کردن تیروئید از روی گردن
چک کردن تیروئید از روی گردن با بررسی دقیق در آینه، بزرگ شدن تیروئید قابل تشخیص است. سپس برای معاینه و اطمینان باید نزد پزشک بروید. برای انجام این تست، سر خود را عقب بگیرید، یک لیوان آب بنوشید و همین که آب را می نوشید و قورت می دهید، قسمت پایین خرخره و بالای ترقوه گردن خود را بررسی کنید. به دنبال برآمدگی یا بیرون زدگی باشید. سپس چندین بار این عمل را تکرار کنید. اگر چنین علائمی دیدید، حتما با پزشک متخصص صحبت کنید.
سرطان تیروئید چیست؟
سرطان تیروئید بسیار نادر است و از سرطان های کشنده به حساب می آید. نشانه ی اصلی آن، ایجاد توده یا التهاب در گردن است. تنها ۵% از توده های تیروئید، تبدیل به سرطان می شوند. اگر سرطان تیروئید تشخیص داده شود با جراحی، رادیواکتیو و یا پرتو درمانی خارجی قابل درمان است.
منبع: سایت دکتر کرمانی