تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل در جلوی گردن است که هورمون های تیروئید تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) را تولید می کند. این هورمون ها تنظیم تولید پروتئین، کمک به کنترل درجه حرارت بدن و تاثیر بر تمام جنبه های متابولیسم بدن را به عهده دارند. زمانیکه غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند کم کاری تیروئید ایجاد می شود
علائم کم کاری تیروئید
علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت و شناسایی آنها گاهی دشوار است. همچنین شدت بیماری بر روی این که کدام علائم و نشانه‌ها چه زمانی ظاهر شوند، اثر می‌گذارد. علائم اولیه آن شامل خستگی و بی حالی و افزایش وزن است. فارغ از سلامتی تیروئید، این دو نشانه با افزایش سن نیز ایجاد می‌شوند. بنابراین ممکن است تا زمان بروز علائم بیشتر متوجه نشوید که این تغییرات ناشی از کم کاری غده تیروئید است.
شایعترین علائم و نشانه‌های کم کاری غده تیروئید عبارتند از:
• خستگی
• افزایش وزن
• صورت پف کرده
• نشانه های افسردگی
• کار نکردن شکم یا یبوست
• احساس سرما
• کاهش تعریق
• کاهش ضربان قلب
• افزایش کلسترول خون
• پوست خشک
• موهای خشک و کم پشت
• ضعف حافظه
• ضعف عضلانی
• سفتی، درد و حساسیت عضلات
• درد و سفتی در مفاصل
• گرفتگی صدا
• سوزش کف پا
کم کاری تیروئید در نوزادان
نوزادن در ابتدا ممکن است بدون غده و یا با غده کم کار به دنیا آیند. علائمی مانند زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها ( زردی )، خفگی مکرر، زبان بیرون زده و بزرگ، صورت پف کرده و باد کرده، مشکل در تغذیه و عدم رشد کودک، یبوست، ضعیف شدن حجم عضلانی و خواب آلودگی بیش از حد. اگر این کم کاری درمان نشود منجر به عقب ماندگی شدید جسمی و روانی می شود.
کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان
علائم کم کاری در کودکان و نوجوانان مانند بزرگسالان است. ممکن است علاوه برآنها رشد ضعیف، کوتاهی قد، تاخیر در توسعه دندان های دائمی، به تاخیر افتادن بلوغ و رشد ذهنی ضعیف باشد.
علل کم کاری تیروئید
عواملی مانند بیماریهای خود ایمنی، استعداد ژنتیکی، درمان پرکاری تیروئید، اشعه درمانی، جراحی تیروئید و برخی از داروها سبب می شوند تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند.
یک بیماری التهابی خاص به نام تیروئیدیت هاشیموتو ( شایعترین علت کم کاری تیروئید ) وجود دارد که سبب می شود: سیستم ایمنی بدن آنتی بادی بر علیه بافت های خودش تولید کند.
هنوز علت اینکه چرا بدن بر علیه بافت های خودش واکنش می دهد مشخص نیست. در افرادی که به علت پر کاری تیروئید، بیش از حد هورمون تیروئید تولید می شود. برای کاهش و عادی کردن عملکرد تیروئید از ید رادیواکتیو یا داروی ضد تیروئید استفاده می شود. با این حال درمان پرکاری تیروئید در برخی موارد می تواند سبب کم کاری دائمی تیروئید شود.
در جراحی تیروئید از بین بردن تمام یا بخشی از تیروئید می تواند سبب کاهش و یا توقف تولید هورمون تیروئید شود. لذا شما برای تمام عمر نیاز به خوردن هورمون تیروئید دارید. اگر از اشعه پرتو درمانی در نواحی سر و گردن استفاده شود ممکن است منجر به کم کاری تیروئید شود.
تعدادی از داروها مانند ( لیتیم ) که در اختلالات روانی استفاده می شود ممکن است سبب کم کاری تیروئید شود.
۱- بیماری مادرزادی برخی از کودکان با غده ناقص تیروئید یا بدون غده تیروئید به دنیا می آیند این کودکان اغلب در موقع تولد طبیعی به نظر می رسند. لذا غربالگری کودکان در بدو تولد لازم است.
۲- اختلال هیپوفیز آسیب غده هیپوفیز توسط عواملی مانند ( تروما، سکته مغزی، تومور ) سبب می شود تا تیروئید ساختن هورمون تیروئید را متوقف کند.
۳- بارداری تعدادی از زنان در طول بارداری یا پس از بارداری مبتلا به کم کاری تیروئید می شوند. علت آن تولید آنتی بادی برعلیه غده تیروئید است.
اگر درمان نشود سبب سقط ناقص، زایمان زودرس و پره اکلامپسی می شود. ید که یک ماده معدنی کمیاب است. عمدتا در ( غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهان رشد کرده در خاک غنی از ید و نمک ید دار ) وجود دارد. برای تولید هورمون تیروئید ضروری است کمبود ید در برخی از نقاط جهان شایع است. توجه داشته باشید که مصرف ید خیلی زیاد نیز سبب کم کاری تیروئید می شود.
تشخیص کم کاری تیروئید
از انجایی که کم کاری تیروئید بیشتر در زنان مسن است توصیه می شود زنان مسن تست روتین سالیانه انجام دهند. زنانیکه قصد بارداری دارند تست کم کاری تیروئید انجام دهند. در موارد خستگی، پوست خشک، یبوست، افزایش وزن و گواتر باید تست تشخیصی تیروئید انجام شود.
آزمایش هایی که برای کم کاری تیروئید انجام می شود شامل TSH, T4, T3RU است. یک تیروکسین پایین و TSH بالا نشان دهنده کم کاری تیروئید است. این به این معنی است که برای تحریک تیروئید TSH بیشتر ترشح می شود و لذا TSH بالا می رود.
اگر در علت کم کاری تیروئید، هیپوفیز یا هیپوتالاموس دخالت دارد MRI و مطالعات دیگر ممکن است ضروری باشد. CBC ممکن است کم خونی را نشان دهد. آنزیم های کبدی می تواند بالا باشد. پرولاکتین می تواند بالا باشد. الکترولیت سدیم می تواند پایین باشد.
درمان کم کاری تیروئید
روزانه از لوتیروکسین ( هورمون تیروئید مصنوعی ) استفاده می شود. یک الی دو هفته بعد از مصرف قرص احساس خستگی کمتر می شود. دارو سطح کلسترول بالا را کاهش می دهد و کاهش وزن ایجاد می شود. درمان با این دارو معمولاً مادام العمر است اما دوز دارو با نیاز بدن تغییر می کند. هر سال باید TSH بررسی شود برای تعیین دوز مناسب دارو ابتدا دو تا سه آزمایش TSH انجام می شود و دوز دارو تنظیم می شود. مصرف بیش از حد دارو سبب افزایش اشتها، بی خوابی، تپش قلب و رزش بدن می شود. در بیماری عروق کرونر و کم کاری شدید تیروئید درمان با مقدار کم شروع و به تدریج افزایش داده می شود. برخی از داروها ( مکمل های آهن، کلستیرامین، هیدروکسید آلومینیم و مکمل های کلسیم ) و غذا هایی مانند ( محصولات سویا و رژیم غذایی با فیبر بالا ) ممکن است روی جذب هورمون تیروئید تاثیر بگذارند. لذا از خوردن همزمان هورمون های تیروئید با آنها اجتناب کنید.
عوارض کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید اگر درمان نشود منجر به عوارضی مانند: گواتر که ( سبب اختلال بلع یا تنفس )، مشکلات قلبی ( افزایش سطح کلسترول بد و اختلال در توانایی پمپاژ قلب ، بزرگی و نارسایی قلب )، افسردگی و کاهش عملکرد ذهنی، نوروپاتی محیطی ( درد، بی حسی و سوزن سوزن شدن در مناطقی که آسیب عصبی وارد شده و همچنین ضعف عضلات و یا از دست دادن کنترل عضلانی )، تولد نوزادان یا نقص هنگام تولد ( مشکلات جسمی و فکری ) در ماردران مبتلا به کم کاری تیروئید، ناباروری ( سطوح پایین هورمون تیروئید در تخمک گذاری دخالت کرده و سبب اختلال در باروی می شود ). علاوه بر آن برخی از علل کم کاری تیروئید مانند ( اختلال خود ایمن ) نیز باروری را مختل می کند. درمان کم کاری تیروئید با هورمون تیروئید ممکن است بطور کامل نازایی را برطرف نکند و نیاز به مداخله با روش های دیگر باشد.
از دست دادن وزن در کم کاری تیروئید از دست دادن وزن یک معامله بزرگ در کاهش کم کاری تیروئید است. زیرا افراد چاق در معرض ابتلا به بیماری های تهدید کننده حیات مانند کم کاری تیروئید هستند. خوردن یک رژیم غذایی متعادل و ید بالا همراه با ورزش های مناسب می تواند به حفظ یک زندگی سالم در کم کاری تیروئید کمک می کند. رژیم غذایی و ورزش نه تنها کمک می کند تا تیروئید به خوبی عمل کند بلکه در سلامتی کل بدن نیز موثر است. از وعده های غذایی کوچک و مکرر استفاده کنید. مطالعات نشان داده است که خوردن ۵ – ۶ وعده غذایی کوچک در روز در کاهش وزن و دفع کردن علائم کم کاری تیروئید موثر است. از آنجایی که ابتلا به کم کاری تیروئید می تواند سبب کند شدن متابولیسم بدن شود. لذا حفظ یک رژیم غذایی مناسب کم کاری تیروئید، می تواند زندگی شما را نجات دهد.
گروه های زیر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم کاری تیروئید هستند.
• افراد مبتلا به بیماری های خود ایمنی و یا کسانی که پدر، مادر، پدربزرگ و مادر بزرگ آنها به یک نوع بیماری خود ایمنی مبتلا باشند.
• افرادی که تیروئیدکتومی ( حذف تیروئید ) شده اند و یا قسمتی از تیروئید را برداشته اند.
• افرادی که سابقه تشعشع به گردن و قسمت بالای قفسه سینه دارند.
• افرادی که از ید رادیواکتیو و یا پرتو درمانی استفاده کرده اند.
• زنان بعد از زایمان شانس ابتلا به کم کاری تیروئید دارند. افراد که تحت درمان با داروهای ضد تیروئید هستند.
• زنانی که بالای ۵۰ سال دارند.
تیروئیدکم‌کار چه خطراتی دارد؟
در بدن ما غده‌ای به نام غده تیروئید وجود دارد که با تولید هورمون‌های تی۳ و تی۴، متابولیسم بدن را کنترل می‌کند؛ وقتی عملکرد این قسمت با مشکل مواجه شود، عوارضی پدید می‌آیند که در صورت درمان نشدن، ممکن است سلامتی را به خطر بیندازند.
۱. اختلال در سیستم عصبی
•هورمون‌های این غده تقریبا بر بیشتر اندا‌های داخلی تاثیر می‌گذارند و فعالیت آنها را تنظیم می‌کنند که یکی از آنها سیستم عصبی است. اگر تیروئید کم‌کار را درمان نکنید، فرآیند انتقال پیام‌های عصبی در مغز، نخاع و اندام‌های دیگر را با مشکل مواجه می‌کند، به این بیماری نوروپاتی محیطی گفته می‌شود. این عارضه باعث مخابره پیام‌های اشتباه عصبی به اندام‌ها می‌شود و علائم آن درد، سوزن‌سوزن شدن و گزگز در اعضای مختلف بدن است.
۲. عوارض دستگاه تنفسی
•اگر کم‌کاری تیروئید درمان نشود، کمبود شدید هورمون‌های تیروئید عضلات تنفسی انسان را ضعیف می‌کنند و در نتیجه ریه‌ها نمی‌توانند به خوبی عملیات دم و بازدم را انجام دهند. بیماران در این عارضه معمولا با تنگی نفس دست و پنجه نرم می‌کنند و یا هنگام ورزش نفس شان بالا نمی‌آید. می‌دانید که حیات انسان وابسته به سیستم تنفسی است و اگر این مشکلات حاد شوند، زندگی فرد به خطر می‌افتد.
رژیم غذایی کم کاری تیروئید
کم کاری غده تیروئید هم مانند سایر بیماری‌ها تحت تاثیر مواد غذایی مصرفی ما قرار دارد؛ به شکلی که مصرف برخی از خوراکی‌ها برای کنترل سطح هورمون تیروئید مفید و برخی مضر است. در این بخش به معرفی چند نمونه از خوراکی‌های مفید و مضر برای این بیماری می‌پردازیم. خوراکی‌هایی که مصرف آنها به افراد مبتلا به کم کاری غده تیروئید توصیه می‌شود عبارتند از:
میو‌های خشک
میوه‌هایی مانند آلو خشک، خرما و قره قاط، منابع بسیار خوبی از ید هستند که برای تولید هورمون تیروئیدی T3 و T4 ضروری هستند. یک فنجان قره قاط حاوی ۴۰۰ میکروگرم ید است.
گوشت و ماهی
پروتئین موجود در گوشت و ماهی به عنوان یک عنصر مهم در ساخت هورمونها عمل می‌کند. البته بهتر است که از گوشت سفید ارگانیک و آزاد مانند بوقلمون و ماهی بیشتر استفاده شود. توصیه می‌شود که از گوشت‌ها و ماهی‌های فرآوری شده و دودی که به شکل سنتی تهیه می‌شوند دوری کنید.
پروبیوتیک‌ها
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک در سالم نگه داشتن باکتری‌های مفید روده مهم هستند. سطح طبیعی باکتری‌های روده، آن را از سموم، انگل‌ها و مواد غذایی هضم نشده محافظت می‌کند. از بین رفتن باکتری‌های مفید روده ممکن است در فعالیت سیستم ایمنی بدن و غده تیروئید نوساناتی ایجاد کند. بهترین منابع پروبیوتیک، چای کلم ترش، کفیر و کوموچا هستند.
نقش منابع ویتامین D مثل ماهی در ترشح هورمون تیروئید
ماهی‌های چرب به دلیل دارا بودن سلنیوم و ویتامین برای تنظیم ترشح هورمونها در کم کاری تیروئید نقش دارند
جلبک دریایی
ماده مغذی اصلی موجود در جلبک دریایی، ید است. برخی از موارد کم کاری غده تیروئید ممکن است به دلیل کمبود ید ایجاد شود. بنابراین وجود میزان کافی ید در رژیم غذایی شما بسیار مهم است.
کربوهیدرات‌های پیچیده
کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار یا برنج قهوه‌ای، نقش مهمی در هضم غذا و بهبود و تعادل سطح هورمون تیروئید در بدن دارند.
سبزیجات
بعضی از سبزیجات مانند نخود فرنگی یا کدو با تامین مواد ضروری مثل ید یا روی، به تقویت عملکرد تیروئید کمک می‌کنند.
چربی‌های سالم
چربی موجود در روغن‌های سالم مانند روغن زیتون و تخمه آفتابگردان می‌توانند در محافظت از غده تیروئید نقش داشته باشند.
ویتامین D
مطالعات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین D به شدت با کم کاری غده تیروئید مرتبط است. برای کاهش علائم آن می‌توان با تجویز پزشک، از مکمل‌های ویتامین استفاده کرد و یا مصرف ماهی‌های چرب مثل ماهی شیر و سالمون را در رژیم غذایی افزایش داد.
منابع سلنیوم
طبق یافته‌های اخیر محققان، مصرف سلنیوم نتایج امیدوار کننده‌ای در سنتز هورمون تیروئید نشان داده است. آجیل و ماهی‌های مختلف مثل ماهی تن از بهترین منابع سلنیوم هستند.
داروی گیاهی برای کم کاری تیروئید
گیاهان با خاصیت درمانی می‌توانند نقش موثری در درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله کم کاری غده تیروئید داشته باشند. چند نمونه از این گیاهان عبارتند از:
ریشه شیرین بیان
از این گیاه برای برقراری تعادل بین غده‌های بدن استفاده می‌شود. شیرین بیان باعث تنظیم ترشح هورمون تیروئید شده و در افزایش عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد.
گیاه پنبه دانه
این گیاه سرشار از امگا۳ است که می‌تواند برای سلامت غده تیروئید بسیار مفید باشد. محققان دریافته‌اند که مصرف غذاهای غنی از امگا۳ ممکن است با کمک به ساخت هورمون‌های تیروئیدی، از بروز اختلال در این غده جلوگیری کند.
ریشه شیرین بیان برای برقراری تعادل بین غده‌های بدن
ریشه شیرین بیان باعث برقراری تعادل در غدد و تنظیم ترشح هورمون تیروئید می‌شود
گیاه آشوگاندا یا جنسینگ هندی
این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی قوی داشته و مستقیما بر غده تیروئید و ترشحات آن اثر دارد. همچنین باعث تراز هورمونی شده، سیستم ایمنی بدن را بهبود داده و در رفع خستگی و التهاب بدن نقش دارد.
تخم کتان
مصرف این گیاه برای ایجاد تعادل هورمونی و عملکرد تیروئید بسیار مفید است و نقش ضد التهابی نیز دارد.
سرکه سیب
سرکه سیب به تنظیم هورمونها، بهبود متابولیسم و سوخت و ساز بدن و افزایش انرژی کمک می‌کند.
منبع: سایت دکتر کرمانی
