فشارخون چیست؟
فشارخون یکی از علائم اصلی حیات است، هنگامی که سرخرگ‌های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک نیز باریک‌تر شوند، فشار خون بالا می‌رود.
در واقع همه افراد فشار خون دارند. خون برای گردش موثر در عروق بدن از نیرو و فشاری برخوردار است که آن را به نقاط مختلف بدن می‌رساند. این افزایش فشار خون است که بیماری تلقی می شود.
افزایش فشار خون می‌تواند اعضای مختلفی از جمله قلب، عروق خونی ، کلیه ها و مغز را تحت تاثیر قرار دهد.
فشارخون بالا زماني اتفاق می‌افتد که فشارخون شما به طور ناسالمی افزایش یابد. اندازه گیری فشار خون مشخص می‌کند که چه مقدار خون در رگ های خونی انسان عبور می‌کند.
فشارخون با دو عامل تعیین می شود عامل اول میزان خون پمپ شده توسط قلب و عامل دوم میزان مقاومت به جریان خون در شریان های انسان .
به طوریکه هرچه قلب انسان خون بیشتری پمپ کند و شریان‌های انسان باریک تر باشد ، فشار خون انسان بالاتر می‌رود.
ممکن است انسان سال‌ها بدون هیچ علامتی فشار خون بالا داشته باشد. در نتیجه بدون علائمي، آسیب به رگ های خونی و قلب انسان ادامه می یابد و در این صورت قابل تشخیص است.
فشارخون شامل دو مقیاس سیستولی و دیاستولی است:
• فشار سیستولیک
این عدد، اولین عدد یا عدد بالایی است و نشان دهنده فشار شریان ها در زمان تپش قلب و پمپاژ خون است.
• فشار دیاستولیک
این عدد، عدد دوم یا عدد پایینی است و میزان فشار شریان ها بین ضربان های قلب است.
فشارخون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا می‌رود، اما فردی که دچار بیماری فشارخون بالا است، به هنگام استراحت نیز فشار خونش بالاتر از حد طبیعی است.
علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی برخی عوامل فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می کنند از جمله:
۱- سن بالای ۶۰ سال با افزایش سن احتمال بروز فشار خون افزایش می یابد
۲- چاقی و اضافه وزن
۳- سیگار کشیدن
۴- مصرف الکل
۵- رژیم غذایی حاوی نمک زیاد یا چربی اشباع شده و عدم مصرف میوه و سبزی
۶- کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی
۷- استرس
۸- عوامل ژنتیکی، اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشارخون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است.
۹- مصرف قرصهای ضد حاملگی ، استروییدها و بعضی از انواع داروهای مهارکننده اشتها
۱۰- پشت میزنشینی
۱۱- نژاد : سفید پوستان ونژاد هندواروپایی بیشتر دچار افزایش فشار خون می شوند.
راه های پیشگیری از بیماری فشارخون
۱- کنترل وزن ، کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزن برای کنترل فشار خون مفید است
۲- انجام ورزش مرتب، ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است
۳- کم کردن مصرف نمک و غذاهای پرچرب
۴- داشتن رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات ، لبنیات کم‌چرب و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار استفاده کنید.
۵- عدم مصرف سیگار و مشروبات الکلی
۶- اندازه گیری فشار خون حداقل هر شش ماه یک بار
۷- زنان باردار باید مرتب برای معاینه پیش از زایمان به پایگاه های بهداشتی درمان و خانه بهداشت مراجعه کنند تا کارشناسان بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به موقع کنترل کنند.
۸- در خانم هایی که قرصهای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند باید فشار خون خود را مرتب کنترل نمایند
۹- پرهیز از مصرف سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم و همچنین پرهیز از سبزی‌های کنسروشده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور.
۱۰- مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه ، چای ، نوشابه‌های کولا و شکلات، سبب افزایش فشارخون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.
۱۱- اجتناب از مصرف غذاهای سرخ کرده یا غذاهایی که در درجه ی حرارت‌های بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می شوند، و عدم استفاده ی چند باره از روغن‌های آشپزی .
۱۲- استفاده از گوشت سفید به جای گوشت‌های قرمز.
۱۳- کنترل استرس ، زیرا یکی از عوامل بالا بردن فشار خون که بسیار سریع هم عمل می کند، استرس و عصبانیت است.
۱۴- استراحت به میزان کافی هر روز زیرا کار کردن بی وقفه بیشترین فشار را بر سلامتی فرد وارد خواهد کرد
۱۵- انجام ورزش‌هایی مثل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری برای پایین آوردن فشار خون مفید هستند بنابراین حداقل ۳ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه باید ورزش کرد
فشار خون نرمال چه اندازه است؟
فشار خون بر اساس مقدار و میزان خطری که برای سلامتی افراد دارد به چند دسته تقسیم می شود:
۱- نرمال; کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلیمتر جیوه
۲ – قبل از ابتلا به فشار خون ۱۳۰-۸۹/۱۲۰-۸۰ میلیمتر جیوه
۳- فشار خون- خفیف ۱۵۹-۹۹/۱۴۰-۹۰ میلیمتر جیوه
۴- فشار خون – متوسط ۱۷۹-۱۰۹/۱۶۰-۱۰۰ میلیمتر جیوه
۵- فشار خون شدید ۱۸۰ / ۱۱۰ میلیمتر جیوه
در جدول زیر مقادیر فشار خون نرمال و بالا را مشاهده می کنید .
علایم فشار خون کدام ها هستند؟
متاسفانه در بیشتر اوقات فشار خون بالا هیچ علامت و نشانه ای از خود نشان نمی دهد. در حقیقت یک سوم از کسانی که به افزایش فشار خون مبتلا هستند از بیماری شان هیچ اطلاعی ندارند. تنها راه قطعی برای این که شما را از وضعیت فشار خونتان با خبر کند کنترل مداوم آن به وسیله پزشک است.
اگر فشار خون شما به طور ناگهانی خیلی بالا برود می تواند باعث ایجاد علایمی شود که هر کدام از آن ها یک زنگ خطر جدید برای شما هستند. علایمی مانند:
• سردرد شدید
• سر گیجه
• مشکلات بینایی
• درد قفسه سینه
• تنفس سخت
• ضربان قلب نا منظم
• وجود خون در ادرار
علایم فشار خون بالا در کودکان:
• سردرد؛
• خستگی؛
• تاری دید؛
• خونریزی از بینی؛
• فلج بل (Bell’s palsy) یا ناتوانی در کنترل ماهیچه‌های یک طرف صورت؛
علایم فشار خون بالا در نوزادان و کودکان بسیار کم سن:
• بازماندن از رشد؛
• تشنج؛
• تحریک‌پذیری؛
• بی‌حسی؛
• اختلال تنفس؛
چگونه می توان فشار خون را درمان کرد؟
فشار خون به طور عمده با استفاده از تغییر شیوه زندگی بیماران و سپس با استفاده از دارو درمانی بهبود می یابد. تغییر شیوه زندگی شامل موارد زیر است;
• کاهش وزن
• ترک کردن سیگار
• داشتن یک برنامه غذایی مناسب (برنامه غذایی مناسب شامل غذاهای کم چربی، کم سدیم و مصرف روزانه میوه و سبزیجات است)
• انجام ورزش های مناسب به خصوص ورزش های هوازی
بعد از تغییر شیوه زندگی داروهای زیر نیز می توانند به شما در کنترل فشار خونتان کمک کنند:
مهار کننده های ACE
بلوک کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARBS)
دیورتیک ها (ادرارآور)
بتابلاکرها
مسدود کننده های کانال های کلسیمی
فشار خون بالا چگونه تشخیص داده می شود؟
میزان فشار خون : فشار خون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری می شود.
عکس قفسه سینه : ممکن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد.
نوار قلب : ممکن است بزرگی بطن چپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد.
آزمایش خون : اوره و الکترولیتها برای بررسی عملکرد کلیه و همچنین چربی و قند خون.
آزمایش ادرار : برای یافتن بیماری کلیوی.
رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به فشار خون بالا
یکی از ساده ترین راه های درمانی فشار خون بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی ناشی از آن، رژیم غذایی شماست. آنچه مصرف می کنید می تواند به تسکین یا رفع پرفشاری خون کمک کند.
گوشت کمتر، و گیاهان بیشتری مصرف کنید
رژیم غذایی گیاهی راه آسانی برای افزایش فیبر و کاهش مقدار سدیم و چربی اشباع نشده و ترانس حاصل از غذاهای لبنی و گوشت است. میزان مصرف میوه، صیفی جات، سبزیجات برگ دار و غلات سبوس دار را افزایش دهید. به جای گوشت قرمز، پروتئین های کم چرب سالم مانند ماهی، مرغ یا توفو را انتخاب کنید.
میزان سدیم رژیم غذایی را کاهش دهید
افراد مبتلا به فشار خون بالا و افرادی که در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی هستند ممکن است لازم باشد تا مصرف روزانه سدیم خود را بین ۱.۵۰۰ میلی گرم و ۲۳۰۰ میلی گرم در روز حفظ کنند. بیشتر اوقات بهترین راه کاهش سدیم، طبخ غذاهای تازه است. از خوردن غذاهای رستورانی یا غذاهای آماده که عموماً سدیم بسیار زیادی دارند، خودداری کنید.
مصرف شیرینی جات را به حداقل برسانید
غذاها و نوشیدنی های قندی کالری بالایی دارند و فاقد ارزش غذایی هستند. اگر چیز شیرینی می خواهید، سعی کنید میوه های تازه یا اندکی شکلات تلخ که خیلی شیرین نیستند، مصرف کنید. منابع مطالعاتی معتبر نشان می دهد که مصرف منظم شکلات تلخ موجب کاهش فشار خون می شود.
فشار خون بالا در دوران بارداری
زنان مبتلا به فشار خون بالا علی رغم داشتن این شرایط می توانند نوزادان سالمی را به دنیا آورند. اما این شرایط در صورت عدم نظارت و کنترل در دوران بارداری، می تواند هم برای مادر، و هم برای کودک خطرناک باشد.
فشار خون بالا در زنان می تواند باعث بروز عوارض جانبی شود. به عنوان مثال، زنان باردار مبتلا به پرفشاری ممکن است با کاهش عملکرد کلیه ها روبرو شوند. نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به فشار خون بالا وزن کمی دارند یا زودتر از موعد متولد می شوند.
بعضی از خانم ها ممکن است در دوران بارداری دچار فشار خون بالا شوند. مشکلات مختلفی در رابطه با فشار خون بالا می تواند ایجاد شود. این بیماری معمولاً پس از تولد نوزاد به صورت خود بخود رفع می شود. رخداد پرفشاری در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا در زندگی را افزایش دهد.
پره اکلامپسی
در برخی موارد، زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا ممکن است در دوران بارداری دچار پره اکلامپسی شوند. این شرایط افزایش فشار خون می تواند باعث ایجاد عوارضی درکلیه و سایر ارگان ها شود. این وضعیت می تواند منجر به افزایش سطح پروتئین در ادرار، مشکلات عملکردی کبد، ایجاد مایع در ریه ها یا مشکلات بینایی شود.
با بدتر شدن این وضعیت، خطراتی که مادر و نوزاد را تهدید می کنند افزایش می یابند. پره اکلامپسی می تواند بروز اکلامپسی، که منجر به تشنج می شود را در پی داشته باشد. مشکلات فشار خون بالا در دوران بارداری یکی از عوامل مهم مرگ مادران در ایالات متحده به شمار می آید. از عوارض آن بر روی نوزاد نیز می توان به وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و مرده زایی اشاره کرد.
هیچ روش شناخته شده ای برای جلوگیری از پره اکلامپسی وجود ندارد و تنها راه درمان بیماری، به دنیا آوردن نوزاد است. در صورت بروز این بیماری در دوران بارداری، بعد از مشاوره با پزشک زنان، فرد از نظر بروز عوارض کاملاً تحت نظر گرفته خواهد شد.
